Leczenie

Leczenie skojarzone ADHD – aby wcześnie przerwać błędne koło

Leczenie ADHD powinno zostać rozpoczęte najwcześniej, jak tylko jest to możliwe. Im wcześniej zostanie przerwana spirala niepowodzeń, frustracji, odrzucenia i społecznej izolacji, tym lepiej dla pacjentów, rodziców i pedagogów.

Głównym celem leczenia jest usunięcie lub przynajmniej zminimalizowanie problemów w życiu codziennym. Równocześnie pacjent powinien wykorzystywać swoje możliwości, aby dostosować się do potrzeb życia codziennego. Efektywne leczenie ADHD nie tylko zmniejsza objawy podstawowe (deficyt uwagi, impulsywność, nadruchliwość), ale również towarzyszące im problemy i ryzyko powikłań.

Leczenie ma charakter skojarzony. Pacjenci są leczeni nie tylko wyłącznie farmakologiczne albo wyłącznie za pomocą psychoterapii. Różne opcje leczenia należy zawsze stosować łącznie. Terapeutą pacjentów z ADHD nie jest wyłącznie psychiatra dziecięcy1 czy psycholog. Psychiatrzy dziecięco – młodzieżowi, neurolodzy dziecięcy , pediatrzy, psycholodzy oraz inni terapeuci (terapeuci zajęciowi, logopedzi, pedagodzy specjalni), jak również opiekuni społeczni pracują razem i regularnie wymieniają się informacjami. W większości wypadków zaleca się jednak, aby psychiatra dziecięco-młodzieżowy objął funkcję koordynatora leczenia.

1 W Polsce leczenie ADHD prowadzi i koordynuje lekarz psychiatra dzieci i młodzieży bądź neurolog dziecięcy

Leczenie farmakologiczne

Terapia lekami psychostymulującymi uznawana jest za najbardziej skuteczne leczenie zespołu deficytów uwagi z nadpobudliwością psychoruchową. W terapii tymi lekami zwiększa się koncentracja uwagi, poprawia jej trwałość, dzięki czemu chorzy są w stanie lepiej kontrolować swoje zachowanie.

Dawkowanie jest zawsze ustalane indywidualnie, zarówno jeśli chodzi o wielkość dawki, jak i przerwy pomiędzy dawkami i ich częstotliwość. W celu ustalenia właściwej dawki, zwiększa się ją stopniowo. Pomocny jest przy tym Dziennik, prowadzony regularnie przez rodziców w celu obserwacji. Tolerancja leków jest zasadniczo dobra, działania niepożądane są nieznaczne i występują przez krótki czas. Do najczęściej występujących należą: zmniejszenie apetytu oraz zaburzenia snu. Nawet jeśli dzieci w czasie terapii lekami psychostymulującymi rosną wolniej, nie ma to wpływu na ich ostateczny wzrost. Niespecyficzne krótkoterminowe skutki uboczne mogą obejmować nudności, bóle brzucha, bóle i zawroty głowy.

Mimo że leki psychostymulujące, w celu uniknięcia jakichkolwiek nadużyć, podobnie jak środki uzależniające są dostępne na specjalnie rejestrowaną receptę, to wyraźnie wykazano, że dzieci cierpiące na ADHD nie uzależniają się od tych leków. Zmniejszają one nawet ryzyko późniejszych uzależnień. Terapia farmakologiczna musi być zawsze prowadzona przez lekarza i regularnie kontrolowana. Należy unikać jakichkolwiek samodzielnych modyfikacji tej terapii bez konsultacji z lekarzem. Przy takich założeniach leczenie farmakologiczne ADHD za pomocą leków psychostymulujących jest bezpieczne i niezwykle pomocne.

Powrót

Rozmowa

Do początkowego etapu leczenia należą dodatkowe rozmowy z rodzicami i rodzeństwem, jak również z nauczycielami lub wychowawcami. W czasie takiej rozmowy lekarz informuje o chorobie, jej przebiegu oraz o różnych możliwościach leczenia. W szczególności rodzice muszą zdawać sobie sprawę z tego, że ADHD nie jest ostatecznym wyrokiem i że nie oznacza ich klęski jako wychowawców. Dzieci powinny zrozumieć, że nie są „złe”, tylko że są po prostu chore. I zarówno one, jak i ich otoczenie musi nauczyć się konstruktywnie radzić sobie z tą chorobą.

Powrót

Szczegółowe doradztwo/Psychoedukacja/Trening indywidualny

Poza zapoznaniem się z informacjami dotyczącymi ADHD i leczenia, rodzice, ale również nauczyciele i wychowawcy, powinni opanować szczególne sposoby postępowania z pacjentami cierpiącymi na ADHD. Zasady relacji z dziećmi cierpiącymi na ADHD muszą być jasno uregulowane. To, co jest ważne w postępowaniu z dziećmi bez ADHD, w przypadku dzieci z ADHD jest jeszcze ważniejsze. Program dnia dziecka powinien być dokładnie zorganizowany: czas porannego wstawania, nauki, zabawy, czas wolny, pora kładzenia się spać – to wszystko powinno zostać wspólnie ustalone. Zaleca się także wprowadzenie stałych pór posiłków. Rezerwy czasowe, w trakcie których dzieci nadrabiają, np. nieodrobione w odpowiednim czasie zadania domowe, są tak samo istotne, jak zaplanowanie czasu na relaks dla dzieci i rodziców. W wolnym czasie dzieci nie powinny oglądać dużo telewizji ani grać w gry komputerowe, a raczej uprawiać sporty, które wymagają dużo ruchu i poprawiają kontrolę nad ciałem (np.: judo, jazda na rolkach).

Rodzice i dzieci ustalają wspólnie obowiązki i reguły, których dzieci muszą przestrzegać. Również nagrody i kary są wspólnie ustalane. Zaleca się utworzenie dziennika, który będzie prowadzony wspólnie przez dzieci i rodziców, i w którym będą podkreślane i zapisywane pozytywne zachowania dzieci. Zgodnie z konsekwentnym planem nagród, mały pacjent otrzymuje określoną liczbę punktów, kiedy np. odrobi szybko zadanie domowe lub będzie przez określony czas spokojnie pracować. Jeśli dziecko zdobędzie określoną liczbę punków, otrzyma nagrodę.

Programy, które sprawdziły się w praktyce2, to:

  • „PATYCZKI DLA DZIECI“,
  • „Przewodnik zaburzeń hiperkinetycznych“, Program treningu „Legumina & Uparciuch“ Prof. dr Manfred Döpfner (Kolonia) i inni autorzy.
Powrót

2 W Polsce zaproponować można np. programy zawarte w: Kołakowski A., Wolańczyk T., Pisula A., Skotnicka M., Bryńska A.: ADHD – zespół nadpobudliwości psychoruchowej. Gdanskie Wydawnictwo Psychologiczne, Sopot 2007 i wydania kolejne

Terapia zajęciowa

Rozwój motoryczny i psychiczny pacjentów z ADHD często przebiega w sobie właściwym, indywidualnym tempie. W trakcie terapii zajęciowej dzieci uczą się i rozwijają umiejętności w czasie zabawy, poprzez aktywność twórczą lub zajęcia manualne. Terapeuci mogą wprowadzać strategie w celu wspierania koncentracji uwagi, zdolności sensomotorycznych oraz zdolności do działania. Przy pomocy środków terapii zajęciowej możliwa jest również poprawa interakcji społecznych.

Powrót

Psychomotoryka/Terapia ruchowa

Ćwiczenia psychomotoryczne opierają się na rozwijaniu świadomości własnego ciała i jego ruchów poprzez zabawę. Nacisk na świadomość własnego ciała prowadzi do poprawy koordynacji. Równoczesne oddziaływanie postrzegania oraz przeżyć psychicznych wywiera pozytywny wpływ na zachowanie dziecka.

Powrót

Terapia zachowania

Dzieci i młodzież uczą się zmieniać swoje zachowanie i lepiej je kontrolować. W czasie zabawy polegającej na odgrywaniu ról, ale także w interakcjach z rodzicami, pożądane zachowanie dziecka jest nagradzane. Kolejną metodą jest samokształcenie, w którym pacjent poprzez „samo-instruowanie” uczy się w sposób kontrolowany planować i wykonywać swoje działania.

Powrót

Terapia uczenia się

Leczenie to stosuje się w przypadku zaburzeń komunikacyjnych (trudności z uczeniem się, dyskalkulia, dysleksja). W odróżnieniu od „pomocy w nauce” kładzie się tu nacisk przede wszystkim na konkretne psychologiczne i edukacyjne potrzeby pacjenta.

Powrót

Terapia mowy

Przy ADHD mogą występować zaburzenia językowe i zaburzenia mowy, jak również problemy z percepcją akustyczną. Leczenie tych zaburzeń jest domeną logopedów.

Powrót

Edukacja zdrowotna3

Edukację zdrowotną (edukację specjalną) stosuje się w sytuacji, gdy możliwości opieki i wychowania przekraczają możliwości zwykłych przedszkoli lub szkół. Pacjenci ze szczególnymi potrzebami powinni mieć możliwość jak najlepszej integracji szkolnej/zawodowej oraz społecznej. Wspieranie na wczesnym etapie ma miejsce na przykład w specjalnych przedszkolach lub społecznych placówkach oświatowych.

Powrót

3W Polsce w sytuacjach zdrowotnych szczególnych (np u dzieci z ADHD) wprowadza się nierzadko nauczanie integracyjne, a u wybranych dzieci (z towarzyszącymi zaburzeniami psychicznymi bądź rozwojowymi) nauczanie indywidualne lub nauczanie specjalne

Psychoterapia/Psychiatria

Oprócz objawów podstawowych ADHD występują również współistniejące schorzenia, takie jak zaburzenia zachowań społecznych, tiki, problemy emocjonalne i zaburzenia nastroju. W zależności od sytuacji w takich przypadkach wskazane mogą być dodatkowe leki lub rozmowy z terapeutą.

Powrót

Socjoterapia

Rokowanie ADHD jest szczególnie niekorzystne, kiedy dziecko dorasta w problematycznym społecznie środowisku. Rodzice lub opiekunowie są często przytłoczeni chorobą pacjenta. Cennym wsparciem jest w takich sytuacjach socjoterapeutyczna pomoc rodzinie. W wieku dojrzewania często pojawiają się dyssocjalne zaburzenia społecznego funkcjonowania. Rozmaite instytucje do spraw młodzieży oferują pomoc w integracji społecznej. W przypadku (wysokiej) skłonności do przestępczości pacjent może skorzystać z pomocy oferowanej przez sądy dla nieletnich.

Powrót

Organizacje samopomocowe

Dla rodziców pacjentów chorych na ADHD jest ważne, aby w konfrontacji z tą diagnozą nie zostali bez pomocy. Dobrą opcją są ogólnokrajowe i regionalne organizacje samopomocowe. W takich organizacjach rodzice dotkniętych chorobą dzieci korzystają bezpośrednio z doświadczeń innych rodziców. Ponadto organizacje te dostarczają wielu informacji o chorobie, możliwościach leczenia oraz pomocy w relacjach ze szkołami oraz urzędami.

Powrót