Porady dla rodziców

ADHD – inaczej zespół hiperkinetyczny jest schorzeniem…

… a nie „produktem” naszych rzekomo niespokojnych, czy wręcz „nieprzyjaznych dzieciom” czasów. Już w XIX wieku pojawiały się liczne doniesienia naukowe na ten temat, a w słynnej niemieckiej książce dla dzieci „Staś Straszydło”(„Struwwelpeter”) znajdziemy zrozumiałe i obrazowe opisy takich dzieci, choćby na przykładzie takich postaci, jak „Jędruś gapa”, „Pawełek wiercipięta” czy „Kasia zgorzała cała”. Jeśli tego rodzaju zaburzenia nawarstwiają się przez dłuższy czas, a problemy w przedszkolu, szkole i w domu przybierają na sile, należy zasięgnąć porady doświadczonego lekarza pediatry lub psychiatry dziecięcego i młodzieżowego. Tylko oni potrafią wyjaśnić, czy mamy do czynienia z ADHD, czy też z innym schorzeniem fizycznym bądź psychicznym.

Około pięciu procent wszystkich dzieci cierpi na ADHD, a stopień ciężkości schorzenia może być bardzo różnorodny. Choroba znacznie częściej dotyka chłopców niż dziewczynki. Chociaż schorzenie stwierdzane jest głównie u dzieci w wieku szkolnym, to z reguły występuje już wcześniej. Również młodzież, a nawet dorośli mogą chorować na ADHD.

Pomimo intensywnych starań naukowców nie udało się jak dotąd ustalić, co jest ostateczną przyczyną ADHD. Za pewnik uznaje się, że odgrywają tutaj rolę czynniki genetyczne. Dzieci z ADHD około czterokrotnie częściej mają nadpobudliwe rodzeństwo, rodziców lub innych krewnych. Większość naukowców jest zgodnych co do tego, że schorzenie to ma przyczyny biologiczne, a polega na zaburzeniu procesów chemicznych zachodzących w mózgu. Także szkodliwy wpływ nikotyny lub alkoholu w czasie ciąży zdaje się odgrywać pewną rolę u części chorych. Jako przyczynę ADHD często podaje się, szczególnie w prasie popularnej, alergie czy składniki pożywienia (np. fosforany), nie zostało to jednak potwierdzone przez badania naukowe. Wadliwe wychowanie w żadnym wypadku nie może powodować zespołu hiperkinetycznego, może jednak wpływać na nasilenie jego objawów.

W wypadku podejrzenia u dziecka ADHD rodzice powinni poprosić lekarza rodzinnego o skierowanie dziecka do psychiatry dziecięcego i młodzieżowego lub do pediatry mającego doświadczenie z tą chorobą. Przeprowadzi on niezbędne badania i będzie mógł zdiagnozować ADHD, a w razie potrzeby także rozpocząć leczenie. Gruntowne badania somatyczne, neurologiczne i psychiatryczne są bardzo ważne, gdyż także inne schorzenia fizyczne czy psychiczne mogą przypominać zespół hiperkinetyczny.

Terapia prowadzona jest z reguły przy pomocy leków (patrz informacja: Leczenie farmakologiczne ADHD), która w połączeniu z doradztwem dla rodziców i nauczycieli oraz działaniami psychoterapeutycznymi dla dzieci przynosi doskonałe rezultaty. W celu uniknięcia dalszych zaburzeń dzieci muszą być poddane leczeniu odpowiednio wcześnie. Rodzice mogą nauczyć się od lekarza, jak lepiej rozpoznawać problemy swoich dzieci i jak z nimi postępować. Również nauczyciele powinni otrzymać pomoc od lekarza i rodziców, by jak najlepiej nastawić się na specyfikę tych dzieci. Dlatego bardzo ważne jest, by dzieci, rodzice i nauczyciele wiedzieli jak najwięcej o tej chorobie.

Jeśli pacjenci nie są odpowiednio leczeni, najczęściej pojawiają się dodatkowe zaburzenia. Dzieci, także te zdolne, opuszczają się w nauce, a z powodu swych ciągłych niepowodzeń są mało pewne siebie, smutne lub agresywne. Koledzy z klasy często ich nie lubią lub nawet się ich boją ze względu na ich zachowanie. Nierzadko dziwne zachowania spowodowane chorobą prowadzą do powstania błędnego koła: dzieci uczą się, że i tak nie poprawią swojej sytuacji, nawet jeśli będą się bardzo starać. Może to być przyczyną ich nastawienia na niepowodzenie, które wyraża się całkowitym zaniedbaniem nauki i krnąbrnym zachowaniem.

Poniższe symptomy u dzieci uznaje się za znaki ostrzegawcze, jeśli wszystkie lub niektóre z nich utrzymują się przez okres kilku miesięcy:

Dziecko:

• jest impulsywne (działa nie myśląc), sprawia wrażenie niecierpliwego i niespokojnego
• łatwo się rozprasza i nie potrafi się skupić
• cały czas znajduje się w „gorączkowym” ruchu, biega bez celu tam i z powrotem
• rzadko potrafi usiedzieć na jednym miejscu i jest nieuważne
• sprawia wrażenie, jakby nie słuchało, co się do niego mówi
• nie wykonuje poleceń rodziców i nauczycieli i często sprawia wrażenie, jakby ich nie rozumiało
• nie kończy tego, co zaczęło (zabaw, zadań)
• robi dużo błędów wynikających z lekkomyślności
• ma trudności z cichym zachowaniem się podczas zabawy
• w sytuacjach grupowych nie potrafi czekać na swoją kolej
• często wchodzi innym w słowo, także na lekcjach
• często jest w szkole ganione lub karane za swoje zachowanie
• ma trudności z prawidłowym pisaniem
• przeszkadza innym dzieciom w zabawie
• ma trudności w nawiązywaniu i pielęgnowaniu przyjaźni
• często gubi różne rzeczy i zapomina o nich
• psuje wiele rzeczy
• często ma wypadki podczas jazdy na hulajnodze, rowerze itp., bierze udział w niebezpiecznych czynnościach nie okazując strachu

Podsumowując, dzieci te wykazują zaburzenia uwagi, kontroli impulsów (działanie bez myślenia) oraz silny niepokój ruchowy.

Jakie są organiczne i psychospołeczne czynniki ryzyka?